7 zasad bezpiecznego przebywania w szkole

Zagrożenia fizyczne w szkole

Bezpieczeństwo uczniów w szkole jest jedną z najważniejszych wartości, na jaką zwracają uwagę rodzice. Prawie 80% opiekunów wybiera szkołę, zważając na bezpieczeństwo, 60% na kompetencje pedagogów, 25% na wysoki poziom nauczania. Zagrożenia w szkole można podzielić na zewnętrzne i wewnętrzne. Na obie kategorie wpływają czynniki ludzkie i materialne (budynek szkoły oraz jego wyposażenie i otoczenie). 

Zewnętrzne zagrożenia w szkole

Najczęściej występujące zagrożenia zewnętrzne, do jakich dochodzi na terenie szkoły to:

• ewakuacja po ogłoszeniu alarmu,
• wtargnięcie napastnika,
• podłożenie ładunku wybuchowego,
• podłożenie podejrzanego pakunku,
• wypadek skażenia chemicznego lub biologicznego szkoły.

Niemal każda z wymienionych wyżej sytuacji prowadzi do ogłoszenia alarmu i rozpoczęcia ewakuacji uczniów oraz personelu szkoły. O skuteczności działań ratowniczych decyduje przede wszystkim znajomość zasad i etapów ewakuacji. Zdobycie tej wiedzy umożliwia prowadzenie ćwiczeń symulujących niebezpieczne sytuacje. Zajęcia praktyczne powinny odbywać się raz w roku.

Wewnętrzne zagrożenia w szkole

Zagrożenia wewnętrzne związane są z zachowaniami uczniów. Należą do nich takie występki jak:

• agresywne zachowania,
• posiadanie w szkole substancji psychoaktywnych,
• kradzieże i wymuszenia pieniędzy lub innych przedmiotów wartościowych,
• przypadki pedofilii,
• rozpowszechnianie pornografii,
• prostytucja (w szkole lub poza nią),
• wystąpienie niepokojących zachowań seksualnych,
• wypadki uczniów,
• popełnienie czynu karalnego.

Niewłaściwe zachowania uczniów są zwykle spowodowane kilkoma przyczynami. Mogą to być uwarunkowania osobowościowe dziecka (związane np. z kłopotami w nauce albo rywalizacją o oceny), wpływ osób ze środowiska pozaszkolnego, rodziny i gier komputerowych, błędy popełniane przez nauczycieli lub nieodpowiednie funkcjonowanie szkoły (np. zbyt duża liczba uczniów). 

Zagrożenia bezpieczeństwa cyfrowego 

Wraz z rozwojem technologicznym, wzrósł problem zagrożeń bezpieczeństwa cyfrowego. Uczniowie mają łatwiejszy dostęp do różnych treści i bez problemu potrafią je rozpowszechniać wśród rówieśników. Największe zagrożenia cyfrowe to:

• dostęp do treści szkodliwych, niepożądanych, nielegalnych,
• cyberprzemoc,
• naruszenia prywatności (nieodpowiednie lub niezgodne wykorzystywanie danych osobowych, wizerunku innych uczniów lub pracowników szkoły), 
• zagrożenia dla zdrowia (nadmierne korzystanie z Internetu),
• nawiązywanie niebezpiecznych kontaktów w Internecie, 
• seksting (prowokacyjne zachowania i aktywność seksualna w celach zarobkowych),
• wiara w nierzetelne treści zamieszczone w Internecie (brak umiejętności odróżnienia treści prawdziwych od nieprawdziwych), 
• zły wpływ reklam, 
• łamanie praw autorskich,
• zagrożenia bezpieczeństwa technicznego sieci, komputerów i zasobów.

Reguły bezpiecznego przebywania w szkole

Każda szkoła ma swój kodeks zasad bezpieczeństwa, które powinni respektować uczniowie i pracownicy placówki. Wśród tych reguł można znaleźć kilka norm uniwersalnych mających za zadanie zminimalizowanie zagrożenia w sytuacjach niebezpiecznych. 

Zasada 1 – zorganizowane działanie po ogłoszeniu alarmu

Alarm to sygnał, który obowiązuje wszystkie osoby przebywające na terenie placówki. Jest uruchamiany wyłącznie w przypadku podjęcia decyzji o ewakuacji (np. na wypadek pożaru). Jego sygnał powinni znać zarówno uczniowie, jak i pracownicy. Zalecane działanie w przypadku usłyszenia syreny alarmu to:

• stosowanie się do poleceń nauczyciela,
• zachowanie spokoju,
• niezwłoczne udanie się na ustalone miejsce zbiórki (uczniowie mogą przemieszczać się wyłącznie drogą wskazaną przez opiekuna),
• udzielenie pomocy osobom niepełnosprawnym i słabszym,
• dostosowanie się do wskazówek ratowników medycznych, strażaków i funkcjonariuszy policji,
• niebagatelizowanie sytuacji, nawet jeśli nie czujesz bezpośredniego zagrożenia. 

Zasada 2 – opanowana reakcja po wtargnięciu napastnika

W sytuacji, gdy do szkoły wtargnie napastnik, trzeba bezwzględnie zachować opanowanie i unikać paniki. Jeśli nauczyciel wraz z uczniami nie mógł uciec z miejsca zdarzenia, należy zamknąć drzwi klasy na klucz lub zabarykadować je. Istotne jest włączenie lub wyłączenie telefonów komórkowych i pozostawanie w jednym miejscu (unikanie przemieszczania się). Osaczeni powinni ustawić się poniżej linii okien i odsunąć się od drzwi. Jeśli napastnik jest uzbrojony, trzeba położyć się na podłodze i nie krzyczeć nawet, gdy padną strzały. 

Poszkodowani powinni wykonywać polecenia napastnika i oddać mu przedmioty osobiste, jakich zażąda. Szansą na ocalenie i przetrwanie niebezpiecznej sytuacji jest niezwracanie na siebie uwagi, informowanie napastników o braku możliwości wykonywania poleceń (np. ze względu na ograniczenia fizyczne) oraz unikanie kontaktu wzrokowego. Nie należy ich ignorować, oszukiwać, okazywać agresji ani odwracać się plecami. 

Zasada 3 – szybka odpowiedź na przejawy agresji 

Agresja wśród uczniów może mieć formę fizyczną lub słowną. Każde z niewłaściwych zachowań trzeba zgłosić do nauczyciela, pedagoga lub dyrektora od razu po jego dostrzeżeniu. To jedyny sposób na szybkie powstrzymanie i wyeliminowanie niebezpiecznego zjawiska.

W przypadku pobicia ważne jest niezwłoczne poinformowanie pielęgniarki oraz wychowawcy, który zgłosi zdarzenie rodzicom ofiary i agresora. Obie strony konfliktu oraz wszyscy świadkowie zajścia mają prawo do wsparcia terapeutycznego oraz rozmowy z pedagogiem szkolnym na temat tego, czym jest agresja, jakie są jej skutki, jak na nią reagować i jak przeciwdziałać jej rozprzestrzenianiu się pomiędzy uczniami. 

Zasada 4 – tłumienie zachowań umożliwiających rozpowszechnianie substancji psychoaktywnych w szkole 

Pojawienie się substancji psychoaktywnych na terenie szkoły wiąże się z niebezpieczeństwem zagrażającym zdrowiu osoby, która zażyła szkodliwą substancję (w szkole i poza nią) oraz możliwością rozpowszechniania środków odurzających wśród uczniów. Kategoria ta obejmuje nie tylko narkotyki, ale także dopalacze i alkohol. 

Zachowania, które mają zapewnić bezpieczeństwo i zdrowie (psychiczne fizyczne oraz emocjonalne) polegają na:

• zabezpieczeniu substancji,
• zgłoszeniu sprawy do dyrektora,
• poinformowaniu opiekunów o tym, w jaki sposób środki odurzające znalazły się na terenie szkoły i do kogo należą.

Jeśli wśród uczniów znajdzie się osoba będąca pod wpływem działania substancji psychoaktywnych, trzeba unikać wchodzenia z nią w kontakt. Najbezpieczniejszym rozwiązaniem jest niezwłoczne poinformowanie o sprawie wychowawcy oraz pielęgniarki, którzy wdrożą stosowane procedury postępowania. 

Zasada 5 – przeciwdziałanie kradzieżom i wymuszaniu przedmiotów wartościowych

Szybka reakcja na wszelkie niewłaściwe zachowania pozwala zwiększyć poczucie bezpieczeństwa w szkole i uniknąć poważnych konfliktów pomiędzy uczniami. Jeśli uczeń padnie ofiarą kradzieży lub zauważy jej przejawy, powinien:

• błyskawicznie poinformować o tym dyrekcję, wskazując sprawcę czynu i skradzioną rzecz,
• pomóc w ustaleniu okoliczności zdarzenia.

Sprawca zdarzenia będzie musiał liczyć się z konsekwencjami, jakimi jest zgłoszenie sprawy na policję oraz dokonanie zadośćuczynienia osobie poszkodowanej. 

Zasada 6 – zachowanie w razie wypadku

Do nieszczęśliwych wypadków może dojść nawet w najbardziej bezpiecznym miejscu i pod okiem wykwalifikowanych opiekunów. W takiej sytuacji niezbędna jest właściwa reakcja i zapewnienie poszkodowanemu należytej opieki. 

1. Uczeń powinien otrzymać pierwszą pomoc przedmedyczną – osobą zobowiązaną do jej wykonania jest pracownik szkoły, który jako pierwszy dowiedział się o zdarzeniu.
2. Miejsce zdarzenia trzeba zabezpieczyć przed dostępem osób postronnych.
3. O wypadku powinni zostać poinformowani: rodzice lub opiekunowie, pracownik szkoły, który odpowiada za bezpieczeństwo i higienę pracy, społeczny inspektor pracy, organ prowadzący szkołę i rada rodziców. 
4. Wypadki śmiertelne, zbiorowe lub poważne, powinny zostać zgłoszone do prokuratora i kuratora oświaty.
5. Dyrektor powinien powołać zespół powypadkowy, który zajmie się przeprowadzeniem postępowania wyjaśniającego i sporządzeniem dokumentacji powypadkowej.
6. Poszkodowany, który otrzymał protokół powypadkowy, ma prawo zgłosić swoje zastrzeżenia do jego treści w ciągu 7 dni od daty otrzymania dokumentu (dokładne zapoznanie się zapisami jest bardzo istotne, ponieważ ma wpływ na możliwość uzyskania odszkodowania za wypadek w szkole).

Poszkodowany, który uległ wypadkowi na terenie szkoły, ma prawo ubiegać się o rekompensatę finansową na leczenie i rehabilitację. Środki wypłaca ubezpieczyciel na podstawie np. aktualnego ubezpieczenia szkolnego NNW dla ucznia. Wniosek można złożyć samodzielnie lub zlecić to pełnomocnikowi. Eksperci NależySię pomogą w szybszym wyegzekwowaniu należności od ubezpieczyciela i wynegocjowaniu najwyższej stawki odszkodowania.  

Zasada 7 – zgłaszanie aktów rozpowszechniania nielegalnych treści w Internecie

Łatwy dostęp do treści zamieszczanych w sieci wiąże się z niemal nieograniczonym wglądem do informacji i obrazów nielegalnych i szkodliwych dla zdrowia (np. propagujących przemoc, ideologie faszystowskie, łamanie prawa lub treści pornograficznych). Reakcja na takie zachowania pozwala na zawężenie grona odbiorców i wdrożenie działań edukacyjnych i wychowawczych. 

Uczniowie, którzy dowiedzą się o tym, że ktoś z ich środowiska rozpowszechnia niedozwolone treści w sieci, powinni zgłosić sprawę rodzicom lub nauczycielom. Warto zabezpieczyć dowody w formie elektronicznej i pomóc w ustaleniu, kto jest autorem treści i kto pomógł w ich udostępnieniu uczniom. 

Kontakt z treściami niedozwolonymi może mieć bardzo krzywdzący wpływ na psychikę ucznia, dlatego ofiary i świadkowie zdarzenia powinny zostać objęte opieką psychologiczno-pedagogiczną. Takie rozmowy muszą być prowadzone w warunkach całkowitej poufności i komfortu.