Projekt ustawy jest odpowiedzią na apolityczny protest środowiska osób z niepełnosprawnościami i ich opiekunów “2119 Protest OzN i osób opiekuńczych”, który domagał się między innymi zniesiania zakazu pracy dla opiekunów pobierających świadczenie pielęgnacyjne, możliwości pobierania tylu świadczeń ilu podopiecznych z niepełnosprawnościami ma się pod opieką, czy zrównania świadczeń bez względu na wiek kiedy niepełnosprawność powstała.

Nowe świadczenie wspierające - co się zmieni?

Zasadniczą zmianą miałoby być przeniesienie świadczenia pielęgnacyjnego z opiekuna na osobę z niepełnosprawnością. Świadczenie to (tzw. wspierające) miałoby być kierowane bezpośrednio do osoby z niepełnosprawnością, bez względu na wiek tej osoby.
Będzie przysługiwać niezależnie od innych form wsparcia, które osoba z niepełnosprawnością otrzymuje (np. renty socjalnej). Świadczenie to miałoby też być przydzielane bez względu na dochód osoby z niepełnosprawnością i będzie wolne od egzekucji. 

Świadczenie wspierające  realizuje wyrok Trybunału Konstytucyjnego z 21 października 2014 r., w którym zakwestionowano przepisy różnicujące prawo do wsparcia ze względu na datę powstania niepełnosprawności.

Świadczenie wspierające  - ile wyniesie?

Wysokość świadczenia będzie warunkowana poziomem potrzeby wsparcia. Dwuosobowe komisje będą przyznawać punkty, które będą miały na celu ustalenie jakiego wsparcia potrzebuje osoba z niepełnosprawnością, a co za tym idzie jaka będzie kwota świadczenia.

 Kwota będzie zależeć od tzw. poziomu wsparcia, które ocenią urzędnicy. Będzie także powiązana z wysokością renty socjalnej, której aktualna wysokość w 2023 r. po waloryzacji wynosi 1588,44 zł miesięcznie brutto.

Według obecnie przedstawionego harmonogramu wprowadzenie świadczenia wspierającego ma zostać podzielone na trzy etapy:

• I etap – od 1 stycznia 2024 r. – świadczenie wspierające będzie dostępne dla osób z niepełnosprawnościami z najwyższym poziomem potrzeby wsparcia i będzie przysługiwać w wysokości 200% renty socjalnej.
• II etap – od 1 stycznia 2025 r. – świadczenie wspierające będzie dostępne także dla osób z niepełnosprawnościami ze średnim poziomem potrzeby wsparcia i będzie przysługiwać w wysokości 100% renty socjalnej.
• III – ostatni etap – od 1 stycznia 2026 r. – świadczenie wspierające będzie dostępne także dla osób z niepełnosprawnościami z kolejnym poziomem potrzeby wsparcia i będzie przysługiwać w wysokości 50% renty socjalnej.

Jak podkreśla Ministerstwo,  procedura uzyskania oceny nie łączy się w żaden sposób z koniecznością uzyskania nowego bądź zmiany już posiadanego orzeczenia. Wszystkie uprawnienia wynikające z obecnych orzeczeń pozostają bez zmian. Procedura oparta będzie na od dawna postulowanym ocenianiu funkcjonalnym, opartym na ICF.

Czy można będzie pobierać świadczenie pielęgnacyjne?

Jeżeli osoba z niepełnosprawnościami wraz z rodziną uzna, że nie chce pobierać własnego świadczenia wspierającego, to jej opiekun otrzymujący dotychczas świadczenie pielęgnacyjne, będzie mógł je dalej pobierać na dotychczasowych zasadach. Jednak decyzja musi zostać podjęta - nie będzie możliwości łączenia świadczenia pielęgnacyjnego dla opiekuna z wspierającym dla podopiecznego.
 

Dla opiekunów, którzy zaprzestaną sprawowania opieki w związku z wprowadzeniem świadczenia wspierającego dla osób z niepełnosprawnościami, uruchomiony zostanie program ich aktywizacji zawodowej z budżetem 100 mln zł rocznie.

Możliwość dorabiania do świadczenia pielęgnacyjnego

Jeśli osoba z niepełnosprawnościami nie zdecyduje się na własne świadczenie wspierające, wówczas jej opiekun będzie mógł otrzymywać świadczenie pielęgnacyjne z możliwością dorabiania do corocznego limitu w wysokości 6-krotności minimalnego wynagrodzenia za pracę obowiązującego w danym roku (około 20 tys. złotych rocznie). Jeśli zaś świadczenie zostanie przekierowane na osobę z niepełnosprawnością, opiekun może wówczas podjąć pracę zawodową bez limitu zarobkowego.

Jest to wstępny projekt złożony przez Ministerstwo Rodziny i Polityki Społecznej. Wciąż jednak nie wszystkie zagadnienia są wyjaśnione, a wiele pytań nadal pozostaje bez odpowiedzi. 

W środowisku osób z niepełnosprawnościami szczególną obawę budzi przede wszystkim sposób oceniania i przyporządkowania osób do poszczególnych grup. Niejasnym jest czy  komisje będą odbywać, jak do tej pory, zewnętrznie, czy może orzecznicy będą odwiedzać osoby z niepełnosprawnościami w domach. 

O ewentualnych zmianach  w projekcie ustawy, będziemy niezwłocznie informować.