Wypadki w rolnictwie – jakie formalności będą potrzebne?

Opinia eksperta

Zgodnie z treścią art. 4 ust. 2 ustawy z dnia 22 maja 2003 roku o ubezpieczeniach obowiązkowych, Ubezpieczeniowym Funduszu Gwarancyjnym i Polskim Biurze Ubezpieczycieli Komunikacyjnych (Dz.U. 2003 Nr 124 poz. 1152) jednym z obowiązkowych ubezpieczeń jest ubezpieczenie odpowiedzialności cywilnej rolników z tytułu posiadania gospodarstwa rolnego, zwane dalej „ubezpieczeniem OC rolników”. 

Jednocześnie zgodnie z treścią art. 44 ustawy z dnia 22 maja 2003 roku o ubezpieczeniach obowiązkowych, Ubezpieczeniowym Funduszu Gwarancyjnym i Polskim Biurze Ubezpieczycieli Komunikacyjnych rolnik jest obowiązany do zawarcia umowy ubezpieczenia OC rolników z tytułu posiadania gospodarstwa rolnego.

Zgodnie natomiast z treścią z art. 50 i 51 powołanej ustawy z ubezpieczenia OC rolników przysługuje odszkodowanie, jeżeli rolnik, osoba pozostająca z nim we wspólnym gospodarstwie domowym lub osoba pracująca w jego gospodarstwie rolnym są obowiązani do odszkodowania za wyrządzoną, w związku z posiadaniem przez rolnika tego gospodarstwa rolnego, szkodę będącą następstwem śmierci, uszkodzenia ciała, rozstroju zdrowia bądź też utraty, zniszczenia lub uszkodzenia mienia (art. 50 ust. 1). Przepis art. 50 ust. 1 stosuje się również, jeżeli szkoda powstała w związku z ruchem pojazdów wolnobieżnych w rozumieniu przepisów prawa o ruchu drogowym, będących w posiadaniu rolników posiadających gospodarstwo rolne i użytkowanych w związku z posiadaniem tego gospodarstwa rolnego (art. 50 ust. 2). Ubezpieczeniem OC rolników jest objęta odpowiedzialność cywilna rolnika oraz każdej osoby, która pracując w gospodarstwie rolnym w okresie trwania ochrony ubezpieczeniowej, wyrządziła szkodę w związku z posiadaniem przez rolnika tego gospodarstwa rolnego (art. 51). Przepis art. 9 ust. 2 cytowanej ustawy stanowi, iż umowa ubezpieczenia obowiązkowego odpowiedzialności cywilnej rolników z tytułu posiadania gospodarstwa rolnego, obejmuje również szkody wyrządzone umyślnie lub w wyniku rażącego niedbalstwa ubezpieczającego lub osób, za które ponosi on odpowiedzialność.

Warunkiem odpowiedzialności zakładu ubezpieczeń w ramach  ubezpieczenia OC jest to, by szkoda miała związek z posiadaniem gospodarstwa rolnego. Nie jest istotne, gdzie doszło do zdarzenia – w domu, w budynkach gospodarczych, na polu. Warunkiem jest jedynie to, aby powstała szkoda pozostawała w związku z prowadzeniem gospodarstwa. Niejednokrotnie  wykazanie tego łącznika – powstania szkody w związku z posiadaniem gospodarstwa rolnego - wymaga dużego zaangażowania ukierunkowanego na zebranie materiału dowodowego to potwierdzającego. Nie każda bowiem szkoda powstaje w związku z posiadaniem gospodarstwa. Niekiedy są one związane po prostu z codziennym życiem rolnika, działalnością rolnika, która nie dotyczy prowadzonego przez niego gospodarstwa. Poniżej przedstawiamy orzeczenia sądów powszechnych, celem pełniejszego zobrazowania wskazanego zagadnienia. 

Wyrok Sądu Rejonowego w Bielsku Podlaskim, Wydział I Cywilny z dnia
12 grudnia 2014 roku,  sygn. akt I C 682/13 

Cyt. W związku z powyższym, zdaniem Sądu pomimo iż staw, w którym powód poławiał z ojcem ryby, znajdował się na terenie gospodarstwa rolnego, to jednak nie mógł stanowić, w ujęciu funkcjonalnym, części składowej gospodarstwa. Powód wskazywał, iż w dacie zdarzenia rodzice zajmowali się hodowlą krów oraz uprawiali zboże i ziemniaki, zaś „stawy były tak jakby dla siebie” (k. 360v – 361v wyjaśnienia powoda). W ocenie Sądu poławianie ryb przez powoda i jego ojca nie pozostawało w związku z prowadzeniem gospodarstwa rolnego. Z wyjaśnień powoda wynika, iż głównym przedmiotem działalności rolnej jego rodziców była produkcja roślinna oraz związana z posiadaniem krów (…). W oparciu o powyższe nie istnieją przesłanki uzasadniające wnioskowanie, że ojciec powoda zajmował się hodowlą ryb w zakresie prowadzonej produkcji rolnej (…). 

Zdaniem Sądu z samej okoliczności, że stawy znajdowały się na terenie gospodarstwa, nie wynika, że stanowiły wraz z nim zorganizowaną całość gospodarczą w rozumieniu art. 55³ k.c. Odpowiedzialność gwarancyjna ubezpieczyciela nie oznacza tym samym, że odpowiedzialność ta jest uruchamiana w każdym przypadku, gdy szkoda została wyrządzona przez jakikolwiek składnik mienia wchodzący w skład gospodarstwa, niezależnie od sposobu wykorzystania go w tym czasie. Nie każdy rodzaj korzystania z poszczególnych składników majątkowych wchodzących w skład gospodarstwa może być uznany za równoznaczny z jego posiadaniem, a tylko taki, który jest związany z funkcjonowaniem gospodarstwa jako zorganizowanego kompleksu gospodarczego (por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Białymstoku z dnia 30 kwietnia 2012 roku, I ACa 730/11, LEX nr 1213901). 

W konsekwencji szkoda wyrządzona podczas połowu ryb hodowanych w celach hobbystycznych i niezwiązanych z prowadzeniem działalności rolniczej, nie jest objęta odpowiedzialnością gwarancyjną pozwanego na podstawie art. 50 ust. 1 cytowanej ustawy (…). 

Mając na uwadze powyższe rozważania, Sąd przychylił się do stanowiska strony pozwanej, że ubezpieczenie OC rolników nie obejmuje całej odpowiedzialności cywilnej osoby objętej ubezpieczeniem, a odpowiedzialność za szkody związane z posiadaniem gospodarstwa rolnego nie obejmuje szkód związanych z inną sferą aktywności życiowej osoby ubezpieczonej. Z faktu, że ryby były hodowane w stawie na terenie gospodarstwa rolnego jako działalność hobbystyczna rolnika, nie wynika, że stanowiły wraz z nim zorganizowaną całość gospodarczą.

Orzeczenie Sądu Rejonowego w Turku z dnia 11 stycznia 2019 roku  o sygn. akt I C 536/18.

Cyt. W uzasadnieniu podniósł, że w dn. 04.09.2016 r. doszło do zdarzenia, podczas którego pies będący jego własnością, uwolnił się z uwięzi i wbiegł pod pojazd, którym kierowała J. K., powodując w nim uszkodzenia. 

(…) Nie zgodził się z twierdzeniem powoda, że należący do niego pies był psem stróżującym i pełnił funkcję użytkową.

(…) Zdaniem ubezpieczyciela szkoda nie miała związku z posiadaniem gospodarstwa, gdyż w jego ocenie pies nie jest zwierzęciem gospodarskim a jego rola w gospodarstwie jest związana wyłącznie ze sferą życia prywatnego rolnika co oznacza brak związku funkcjonalnego z posiadaniem gospodarstwa rolnego (…)

W ocenie sądu powód wykazał w niniejszej sprawie, iż chowany przez niego pies nie był psem „kanapowym”, ale stróżującym. 

W świetle zgromadzonych dowodów i przedstawionej argumentacji sprawy sąd uznał roszczenie powoda za uprawnione (…)

Nawet jeśli mimo obowiązku rolnik nie posiada ubezpieczenia OC, to osobie poszkodowanej należy się odszkodowanie z Ubezpieczeniowego Funduszu Gwarancyjnego.